Twee sterke historische meningsverschillen

De kracht en zwakte van koppigheid

Het is maar waar je begint. Je neemt iets aan, en vandaar bouw je verder. Een sprekend voorbeeld is de controverse tussen Steve Jobs en Bill Gates. Begint Jobs bij het idee dat hij een fantastische machine wil maken, daar begint Gates met het idee dat zoveel mogelijk mensen van zijn product gebruik moeten kunnen maken. Jobs kijkt naar het geheel (de Apple Macintosh), Gates naar een onderdeel (de software van Microsoft). De twee whizzkids van de personal computer zijn het nooit eens geworden. Allebei zijn ze extreem succesvol geweest.

Pasteuriseren: geen eer voor Bernard

Halverwege de 19e eeuw groeit er een controverse tussen twee grote mannen in de medische sector. Op 20 april 1862 zetten twee originele geesten zich samen aan een experiment, waarvan de uitkomst de naam zal dragen van een van beide heren: het pasteuriseren. Eensgezind werken Louis Pasteur en Claude Bernard in een Parijs laboratorium aan het terugdringen van ziektes die met het bewaren en bereiden van voedsel te maken zouden kunnen hebben. Door kort melk, bier of honing te verhitten wordt het aantal bacteriën beneden een aanvaardbare grens gebracht, waardoor een bron van ziekte wordt aangepakt. Het succes van de latere voedingsindustrie vindt hier een belangrijke pijler. De samenwerking van Pasteur en Bernard bevindt zich op het kruispunt van hun belangstelling; daar waar bacteriën en spijsvertering een gemeenschappelijk terrein hebben.

De fundamentele keuze tussen microben of milieu intérieur

Na dit experiment scheiden de wegen van Pasteur en Bernard zich, omdat ze vanuit een verschillend idee werken. Pasteur concentreert zich op bedreigingen van buitenaf: de microben. Bernard richt zich op het lichaam zelf: een evenwichtig milieu intérieur. Waar Pasteur zijn pijlen richt op het bestrijden van vijandige micro-organisme, gaat Bernard er vanuit dat een gezond lichaam diezelfde microben zelf wel kan handelen. Een gezond lichaam is bij Bernard de verzekering tegen ziekte, terwijl Pasteur dat lichaam wil beschermen door af te rekenen met het onheil van buitenaf.

Pasteur gaat viraal

Pasteur had een viraal succes met zijn middel tegen hondsdolheid. Voor iedereen was het zonneklaar dat dit geneesmiddel werkte. In de tijd dat Europa nog gebukt gaat onder allerlei besmettelijke ziekten en een heel hoog sterftecijfer, is iedereen snel gewonnen voor het uitgangspunt van Pasteur: onheil komt van buitenaf. Bernard bouwt echter voort op een lange traditie, waarin ziekte wordt gezien als een verstoord evenwicht. Voor Bernard staat de spijsvertering centraal omdat buiten- (voedsel, drank) en binnenwereld (het lichaam) hier in direct contact met elkaar staan. Zijn onderzoek richt zich dan ook -ondermeer door vivisectie op dieren- op de logica van ons fysieke systeem.

Bestrijden van ziekte versus gezonde levensstijl

Kort gezegd bepaalt Louis Pasteur in de medische wereld voor een lange periode de visie en werkwijze: het bestrijden van ziekte. Claude Bernard werkt verder in de lijn van de mens als een geheel te zien; dat wat we tegenwoordig holistisch noemen. De richting Pasteur is grofweg de benadering met pillen achteraf de situatie weer resetten. De denkrichting van Bernard is voorkomen dat je ziek wordt door goed voor jezelf te zorgen. Preventie. Gezond voedsel. Evenwichtige levensstijl.

Allemaal de plank raken

Net als bij Jobs en Gates, was het bij Pasteur en Bernard wellicht verstandiger geweest om wat meer bij elkaar te gaan winkelen. De waarheid ligt niet zozeer in het midden, maar allemaal sloegen ze de plank wel degelijk raak. Hoewel … ik werk toch liever op een Apple.