06 230 38 985 gerard@mesmanteksten.nl
Selecteer een pagina

Wat moet Eindhoven met haar lege vliegende schotel?

Een landmark; iedere stad wil er minstens 1. Weet je waar je bent. Prettig. Er zijn steden die zich suf denken over een aansprekend herkenningspunt. Sta je op de kaart. Ik zeg de Dom. Inderdaad: Utrecht. Die hoge witte toren van het ministerie van OCW naast het centraal station: Den Haag. De sterkste? De Zwaan: Erasmusbrug, Rotterdam. Plek 2: die vliegende schotel in Eindhoven. Het Evoluon. Een icoon. Dus toen ik een nieuwe profielfoto nodig had voor mijn website, was het als inwoner van de-grootste-stad-in-het-zuiden-des-lands meteen duidelijk welke achtergrond ik nodig had om voor iedereen helder te maken waar ik mijn domicilie heb. Valt nog niet mee zo een foto, omdat man en gebouw moeilijk in verhouding zijn te krijgen. Ver weg gaan staan betekent veel omgeving op het digitale plaatje, en dat leidt maar af. Dichtbij betekent slechts een klein detail van het enorme gebouw, waardoor de herkenbaarheid sterk terugloopt. Lastig.

Slopen

Het Evoluon staat er nog, want niemand durft het weg te halen. Eigenlijk zou slopen wel voor de hand liggen als je kijkt naar het gebruik dat nog gemaakt wordt van het voormalige tentoonstellingsgebouw. Vanaf 1989, toch ook alweer meer dan een kwart eeuw geleden, wordt het nog maar mondjesmaat gebruikt. Af en toe intern voor de multinational die het aansprekende gebouw in 1966 als cadeau aan de stad gaf. Een enkele keer een congres. Soms nog een expositie. 1 keer als concertzaal voor de elektronische muziek van Kraftwerk, die het ruimteschip in beweging lijkt te brengen. Eindeloos gezoek naar een invulling die het gebouw een nieuw bestaansrecht geeft.

Schoolreisje

Wat een verschil met de gloriedagen van het fenomeen. Ook onze klas trok vanuit het verre Noord-Holland voor een schoolreisje naar het diepe zuiden. Snelwegen waren toen nog stukken tussen steden in. Niks rondweg of randweg. In Den Bosch zakte de weg toen nog onder het indrukwekkende gouden beeld voor het station. Tussen Den Bosch en Eindhoven een eindeloze trits stoplichten. In de Lichtstad over een bult tussen gebouwen van Philips door, die zich eindeloos leken uit te strekken door de stad. Eindhoven was Philips. De bus reed voor de ingang en zo werden we opgeslokt door de futuristische schotel. Hup, rechtstreeks het heelal in.

Apollo

Een goudmijn voor mijn honger naar techniek. We zaten middenin de hoopgevende Apollo-maanreizen die de mensheid uit leek te tillen boven zichzelf. De techniek als het beloofde land. En het Evoluon de boodschapper van het nieuwe heil, met die verbluffende uitvindingen. Dat begon meten al bij de ingang met een teller in rode neoncijfers. Als je door het toegangspoortje liep, kwam jouw bijdrage aan het geheel er bij. Ik tel mee. Met de lift helemaal naar boven en dan over de ringen naar beneden. Hoogtepunt was de beeldtelefoon: kon je zomaar zien we je belde. Wat een verschil met dat grote loge zwarte apparaat met draaischijf bij ons op de boerderij. Hier had je druktoetsen! Heel veel apparaten waar je als elfjarige nog weinig van snapte, maar dat maakte het allemaal alleen nog maar veel toffer (het woord cool moest nog uitgevonden worden). Totaal overdonderd droomde ik in de touringcar (veel chroom, een bagagenetje boven je hoofd) op weg naar huis over de toekomst. Een toekomst -dat was wel duidelijk- waar Eindhoven een hoofdrol in zou vervullen. Want wie wilde er niet naar een stad met een vliegende schotel vol onwaarschijnlijke gadgets (ook nog niet uitgevonden in die tijd).

Mijnheer de architect

Als journalist voor een tijdschrift over stedenbouw en architectuur, vond ik mezelf jaren later terug aan tafel met één van de architecten van ‘mijn’ Evoluon: de innemende heer van stand Leo de Bever. Vol ontzag liet ik al mijn kritische vragen voor wat ze waren en liet me meevoeren in zijn verhaal over tal van gebouwen die hij de stad rijker maakte. En weer overviel me het blijvende ontzag voor het iconische gebouw, dat met de zwaartekracht leek te spotten, ondanks al het gewicht dat het te dragen had. En daar werd het me duidelijk: het slopen van de schotel zou de ziel uit de stad trekken; dan was Eindhoven gedoemd weg te zakken in vergetelheid. Een icoon is onaantastbaar, wellicht tot verdriet van de eigenaar die met een forse onderhoudspost zit. Maar ja, een hoger doel dienen, da’s toch ook mooi.

Een prachtig flimpje over het Evoluon in de jaren ’60. En omdat het kan, Kraftwerk die de schotel in beweging lijkt te brengen (op 3 min 55 vliegt het Evoluon langs de aarde).

Evoluon buiten en binnen, 29 juli 1968. Fotograaf: Jac. Nijs, Nationaal Archief / Anefo.